تحولات معماری در عصر امپراتوران اول روم

یکی از نخستین و باشکوه‌ ترین معابد عصر آگوستوس، معبد آپولون در تپه‌ی پالانتین بود که بین سال‌های ۳۶ تا ۲۸ پیش از میلاد ساخته شد. این بنا به طور کامل از سنگ مرمر کارارا ساخته شده و با مجسمه‌ های مشهور زیادی تزئین شده بود. در زمان خود، اثری شگفت‌ انگیز به شمار می‌رفت. کنار معبد، یک رواق با ستون‌ هایی از سنگ مرمر نومیدی و دو کتابخانه ـ یکی یونانی و دیگری لاتین ـ قرار داشت. پس از آتش‌ سوزی بزرگ سال ۶۴ میلادی، کتابخانه‌ها توسط دومیتیان در ارتفاعات بازسازی شدند. امروز، تنها بخش‌ هایی از فونداسیون و چند قطعه مرمر از معبد باقی مانده است. کاوش‌ ها نشان می‌دهد که معبد طرحی شبه‌ محیطی داشت و ایوانی با شش ستون بر فراز پلکانی بزرگ رو به «سیرک ماکسیموس» قرار می‌گرفت. در یک سمت معبد، خانه‌ی آگوستوس قرار داشت و در سمت دیگر، حیاطی با دو کتابخانه.

این نمونه و بناهای مشابه نشان می‌دهد که عصر آگوستوس دوره‌ای از آزمایش‌ ها و نوآوری‌ های معماری بود. اگر آثار بیشتری از آن دوره باقی می‌ماند، امروز تصویر دقیق‌ تری از روند تکامل معماری آگوستوسی داشتیم.

معابد دیگری مانند معبد ماگنا ماتر نیز در همان نزدیکی قرار داشت. پس از آتش‌ سوزی سال ۸۳ پیش از میلاد، این معبد در سبکی کاملاً محافظه‌ کارانه بازسازی شد، به‌گونه‌ ای که از مصالح ساختمانی قدیمی جمهوری روم مانند سنگ‌ های اولیه و تزئینات گچی استفاده شد. این موضوع نشان می‌دهد که حتی در زمان آگوستوس، بسیاری از پروژه‌ های بازسازی به سبک سنتی و قدیمی انجام می‌شد، هرچند که در واقع بنا کاملاً نوسازی شده بود.

نمونه‌های دیگری از این بازسازی محافظه‌کارانه در سه معبد کوچک «فوروم هولیتوریوم» مشاهده می‌شود که تا مدت‌ها تصور می‌شد متعلق به دوران جمهوری است، اما پژوهش‌های جدید نشان داده‌اند که دست‌کم یکی از آنها در زمان آگوستوس ساخته شده است.

از مهم‌ترین معابد آن دوره می‌توان به معبد کاستور و معبد کنکوردیا اشاره کرد که هر دو در نزدیکی «فوروم رومانوم» قرار داشتند. معبد کاستور که توسط تیبریوس بازسازی شد، یکی از شاخص‌ترین بناها بود و هنوز سه ستون عظیم آن پابرجاست. این ستون‌ها از مرمر کارارا ساخته شده‌اند و در قرن پانزدهم هم به‌عنوان نماد شناخته می‌شدند.

معبد کنکوردیا نیز با مرمرهای گران‌بها، مجسمه‌ها و نقاشی‌های چشمگیر تزئین شده بود. اگرچه بیشتر این تزئینات از بین رفته‌اند، اما بقایای موجود نشان‌دهنده‌ی شکوه و جلوه‌ی آن است که زمینه‌ساز سبک پر زرق‌ و برق دوران بعدی شد.

از نظر طرح و تناسبات معماری، معابد زمان آگوستوس تنوع زیادی داشتند و از یک الگوی واحد پیروی نمی‌کردند. برخی کاملاً یونانی‌مآب بودند، برخی ترکیبی، و برخی نیز کاملاً نوآورانه. معابد غالباً بر روی سکوهای بلند ساخته می‌شدند که جلوه‌ی شکوه و ارتفاع را افزایش می‌داد. همچنین بیشتر آنها از ستون‌های سبک کورینتی استفاده می‌کردند که به استاندارد معماری نما رومی تبدیل شد.

در کنار معماری مذهبی، ساختمان‌های تدفینی نیز در این دوره جلوه‌ی جدیدی یافتند. نمونه بارز آن، مقبره‌ی آگوستوس در میدان «کامپوس مارتيوس» بود که در سال ۲۸ پیش از میلاد ساخته شد. این آرامگاه عظیم با قطری حدود ۸۷ متر، با خاک پوشیده شده و در بالای آن مجسمه‌ای برنزی از آگوستوس قرار داشت. داخل آن، اتاق‌های مدور بتنی برای دفن اعضای خاندان امپراتوری تعبیه شده بود. اطراف مقبره نیز با باغ‌ها و درختان همیشه‌سبز تزئین می‌شد که بخشی از طراحی کلی محسوب می‌شد.

در این دوره، استفاده از بتن و آجر توسعه یافت. بتن رومی که با ماسه‌های آتشفشانی محلی مخلوط می‌شد، استحکام و دوام فوق‌العاده‌ای داشت. همین ویژگی باعث شد بناهای رومی قرن‌ها پابرجا بمانند. هرچند نوآوری انقلابی بزرگی در زمان آگوستوس رخ نداد، اما کیفیت مصالح و روش‌های ساخت بهبود چشمگیری پیدا کرد.

ویژگی شاخص معماری این دوره، ترکیب شکوه، سنت‌گرایی و نوآوری بود. بناها از یک‌سو با احترام به سنت‌های جمهوری ساخته می‌شدند و از سوی دیگر، شکوه امپراتوری نوپا را به نمایش می‌گذاشتند. به همین دلیل، آثار معماری آگوستوس الهام‌بخش دوره‌های بعدی شدند و بنیان سبک امپراتوری روم را شکل دادند.